Omdlenia

Omdlenia powodowane są niedotlenieniem mózgu wskutek zmniejszenia przepływu krwi przez mózg. Powrót świadomości następuje zwykle w ciągu kilkunastu sekund, sporadycznie dłużej. Omdlenia mogą wystąpić w każdym wieku, częstsze są u osób starszych. Według niektórych autorów nawet 40% zdrowej populacji doświadcza przynajmniej jednego omdlenia. Jest to zjawisko bardzo nieprzyjemne. Każdy kto zemdlał po raz pierwszy w życiu bez uchwytnej przyczyny powinien skonsultować się z lekarzem.

Przyczyny omdleń

Przyczyny łagodne są najczęstsze i zwykle związane z chwilowym zaburzeniem regulacji ciśnienia tętniczego krwi i częstości rytmu serca ? ciśnienie tętnicze jest bardzo niskie (?spada? nagle), a akcja serca jest wolna. Te omdlenia nazywa się wazowagalnymi.
Bardziej groźne omdlenia związane są z chorobami serca - omdlenia te nazywa się kardiogennymi.

Omdlenia odruchowe
Omdlenia wazowagalne: 

• wyzwolone silnym emocjonalnym dyskomfortem (strach, ból, instrumentacja, zawłaszcza przy dużych tętnicach, widok krwi)
• wyzwolone obciążeniem ortostatycznym

Omdlenia sytuacyjne :

• kaszlowe
• wywołane stymulacją ze strony układu pokarmowego (np. połykanie, defekacja, ból trzewny)
• mikcyjne
• powysiłkowe
• poposiłkowe
• inne (wywołane śmiechem, grą na instrumentach dętych, podnoszeniem ciężarów)

Zespół zatoki szyjnej
Formy atypowe bez ewidentnego czynnika spustowego lub o nietypowym przebiegu
Omdlenia związane z niedociśnieniem ortostatycznym
Pierwotna niedomoga autonomiczna: Zespół Shy'a-Dragera, zanik wieloukładowy, choroba Parkinsona, otępienie z ciałami Lewy'ego
Wtórna niedomoga autonomiczna w: cukrzycy, amyloidozie, mocznicy, uszkodzeniach rdzenia kręgowego
Polekowe ortostatyczne niedociśnienie: alkohol, leki wazodylatacyjne, diuretyki, fenotiazyny, antydepresanty.
Zmniejszenie krążącej objętości krwi: krwotoki, biegunki, wymioty itd

Omdlenie kardiogenne (sercowo-naczyniowe)

Zaburzenia rytmu jako pierwotna przyczyna:
Choroba strukturalna serca
inna: zatorowość płucna, ostre rozwarstwianie aorty, nadciśnienie płucne.

Omdlenia u dzieci i młodzieży

Omdlenie jest nagłą, krótkotrwałą utratą przytomności, towarzyszy jej obniżenie napięcia mięśni szkieletowych zwykle powodujące upadek. Incydent utraty przytomności zawsze jest niepokojącym objawem dla pacjenta i jego otoczenia. Często omdlenie poprzedzone jest objawami prodromalnymi jak: zblednięcie nadmierna potliwość, nudności, zawroty głowy, nagłe osłabienie, zaburzenia widzenia, mroczki przed oczyma. Przyczyną objawów prodromalnych czy utraty przytomności jest znaczne obniżenie lub zatrzymanie mózgowego przepływu krwi.

U dzieci i młodzieży omdlenia mogą być spowodowane wieloma przyczynami, najczęściej są one łagodne, ale zdarzają się również groźne, doprowadzające do nagłego zgonu. Najistotniejszym problemem klinicznym jest wyselekcjonowanie tej niewielkiej grupy młodych pacjentów z wysokim ryzykiem nagłej śmierci. Ustalenie przyczyny omdleń zwykle jest trudne i wymaga wielu badań, zwłaszcza, gdy występują sporadycznie. Rozpoznanie jest łatwiejsze, gdy incydenty pojawiają się często.

Przyjmuje się, że około 15% dzieci i młodzieży miało przed ukończeniem 18 roku życia przynajmniej jeden epizod omdlenia, występowanie jest częstsze dziewcząt w wieku 15 - 19 lat. Pacjenci z omdleniami to 0, 126% (125, 8: 100000) zgłaszających się do lekarzy w poradniach i 3% w izbach przyjęć, stanowią 1 - 6% przyjętych do szpitala. 

W populacji dzieci i młodzieży najczęstsze są omdlenia neurokardiogenne (wazowagalne) czy ortostatyczne stanowiąc około 70 - 80% incydentów, zwykle są łagodne, nieobarczone śmiertelnością. Omdlenia spowodowane przyczynami neurologicznymi, głównie padaczką, ocenia się na około 10%. Kardiologiczne podłoże incydentów utrat przytomności można udokumentować u około 5% pacjentów, najczęściej są to zaburzenia rytmu serca, rzadziej inne patologie sercowo ? naczyniowe, mogą jednak prowadzić do nagłego zgonu (śmiertelność oceniana jest na 18 ? 33%).

Powikłania omdleń

Ze względu na możliwość urazów mechanicznych w czasie upadku (złamanie ręki, wstrząs mózgu, uraz głowy itp.) trzeba podchodzić do omdleń poważnie, zapobiegać i, gdy wystąpią, leczyć .
Ponadto omdlenie może być sygnałem poważnej choroby, stąd potrzeba wyjaśnienia jego przyczyn. W każdym przypadku utraty przytomności należy zgłosić się do lekarza! Bardzo ważnym jest znalezienie przyczyny omdlenia i jak najszybsze rozpoczęcie leczenia. Czasami szczegółowa rozmowa lekarza z pacjentem wystarczy do postawienia odpowiedniej diagnozy, czasem niezbędne jest wykonanie badań.

Leczenie

Diagnostyka i leczenie omdleń są problemem złożonym. By właściwie postępować należy przede wszystkim poznać przyczynę omdleń. Istnieje szereg badań, które temu służą: EKG, badanie echokardiograficzne, rtg klatki piersiowej, próba pionizacyjna, badania laboratoryjne, EEG, tomografia komputerowa, badanie usg tętnic szyjnych i inne. O tym, jakie badania i w jakiej kolejności będą wykonane decyduje lekarz w oparciu o badanie fizykalne i wywiad z pacjentem.
Leczenie omdleń wazowagalnych polega przede wszystkim na unikaniu sytuacji, w których dochodzi do omdlenia (zwłaszcza długotrwałego stania w źle wentylowanych pomieszczeniach). Zaleca się poruszanie nogami przy długim staniu (w celu zwiększenia powrotu żylnego do serca). Dieta powinna zapewniać zwiększoną podaż soli i wody. W leczeniu farmakologicznym stosuje się najczęściej propranolol, metoprolol, czasem ponadto mineralokortykoidy. Postępowanie doraźne przy tego typu omdleniu polega na ułożeniu chorego w pozycji horyzontalnej z nogami powyżej poziomu głowy.
Leczenie omdleń kardiogennych zależy od zasadniczej patologii układu krążenia. Po ustaleniu przyczyny omdleń podejmuje się adekwatne postępowanie. Leczenie może być farmakologiczne, zachowawcze lub nawet kardiochirurgiczne.